Bir maddenin ya üzerinde ya da içinde bulunan mikroorganizmalardan arındırılması işlemine sterilizasyon denir. Sterilizasyon işlemi sonucunda virüsler, bakteriler, mantarlar gibi bütün mikroorganizmalar ortadan kaldırılır. Sterilizasyon işlemi için çeşitli maddeler, aletler kullanılır. Sterilizasyonda kullanılan en etkili aletlerden biri ‘otoklav’dır.
Otoklav ismi Yunanca auto (kendi kendine) ve Latince clavis (anahtar) kelimelerinden türetilmiştir. Kendinden kilitli cihaz anlamına gelmektedir.
İlk biçimi bildiğimiz düdüklü tencere olarak 1681 yılında Denis Papin tarafından yapılmıştır. Buhar makinesi mucitlerindendir. Mikrobiyoloji alanında ise otoklavın kullanımı 1880 yılında Charles Chamberland tarafından icat edilmiştir.
Basınçlı buhar ile yapılan sterilizasyonda kullanılan bir cihaz olan otoklavda esas olarak buharla doymuş bir ortamda, 100oC’den daha yüksek ısı ile sterilizasyondur. 121oC’de 1.5 atmosfer basınç altında 15-20 dk içinde hastalık yapan yapmayan bütün mikroorganizmalar ölürler. Bu mikroorganizmalar yüksek basınçtan dolayı değil, yüksek ısıya bağlı olarak gerçekleşen protein denatürasyonu yüzünden ölürler.
Bütün otoklavlarda bulunan bölümler; Kazan-kapak-termostat-hava boşaltma musluğu-basınç ayar subabı-manometre ve termometre’dir.
Sterilizasyon edilecek malzemeler otoklava yerleştirilirken bazı noktalara da dikkat etmek gerekiyor;
1- Kontamine malzemeler (bakteri , mantar ekimi yapılmış atılmak üzere olan petriler, atılacak cam şişeler, tüpler vs.) ağzı açık kaplarda otoklava yerleştirilerek ayrı bir şekilde sterilizasyon yapılır.
2- Vidalı tüplerin kapakları sıkıca kapatılmamalı, gevşek bırakılmalı.
3- Steril edilecek sıvıların konulduğu cam erlen, beher, şişe vs. tamamen doldurulmamalı.
Sonuç olarak mikroorganizmaları yok etmek için kullanılan en güvenilir alet olan otoklavın prosedüre uygun bir şekilde çalıştırıldığında sterilizasyon konusunda iyi sonuçlar vereceğine şüphe yoktur.
