Arsenik, periyodik cetvelde sembolü “As”, atom numarası 33 ve VA grubunda yer alan yarı metal bir element (metal ile ametal arasında bir özelliğe sahip olan element) olarak tanımlanmaktadır. Arsenik doğada büyük bir oranla bakır ve kurşun metallerinde bulunmaktadır. Arsenik Azot ailesinden metalloid özellik gösteren bir elementtir. Arsenik kimyada As sembolü ile gösterilir ve sahiptir. Arsenik ilk kez 13. yüzyılda element olarak elde edildi ve özellikleri aydınlatılmıştır.
Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı, tüm arsenik türlerinin insan sağlığı için ciddi bir risk olduğunu belirtmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nin Zehirli Maddeler ve Hastalık Dairesi Ajansı, 2001 yılında Superfund bölgelerinde Tehlikeli Maddeler Öncelikli Listesinde 1 numaraya arseniki konumlanmıştır. Arsenik, A Grubu kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
Arsenik Nerelerde Bulunur?
Arseniği ilk kez serbest element halinde tanımlayan, 1649 yılında oksidini taş kömürü ile ısıtarak arsenik elde etmiş olan Alman Eczacı Johann Schroeder’dir. Yerkürenin kabuğunda çok az bulunan ve geniş olarak dağılmış bir elementtir. Arsenik akut toksisitesi kimyasal formuna bağlıdır. Elemental, gaz (arsin), organik ve inorganik formlarda bulunur. Gaz formu en toksik formudur. Doğada en çok bulunan formu inorganik arseniklerden arsenik trioksittir. İnsanlar günlük 300 µg alabilirler. Arsenik çevrede çok yaygındır. Değişen konsantrasyonlarda toprakta, suda ve canlı organizmalarda bulunur. Toprakta 0,1-40 ppm miktarı arasında rastlamak olasıdır. Doğal su kaynakları ve denizlerde değişen oranlarda arsenik bulunmaktadır. Bitkilerdeki arsenik oranı bitkinin bulunduğu coğrafi konum, topraktaki arsenik miktarı ve çevresel etmene bağlı olarak farklılık gösterir. Deniz bitkilerindeki arsenik konsantrasyonu daha yüksektir.
Arsenik Kullanım Alanları Nelerdir?
1- Element halinde arseniğin kullanım alanı oldukça kısıtlıdır.
2- Tüfek saçmalarına yuvarlak biçim vermek için kurşuna element halinde katılır.
3- Tunç kaplamacılığında, fişekçilikte ve bazı alaşımların yüksek sıcaklıklara direncini artırmakta kullanılır.
4- As-72, As-74 ve As-76 gibi radyoaktif izotopları ise tıpta tanı yöntemlerinde kullanılır.
5- Kurşun ve kalsiyum arsenat da özellikle tütün ve pamuk tarımında insektisit olarak kullanılmıştır.
6- Çinko ve krom arsenatlar ahşapların korunmasında kullanılmaktadır.
7- Arsenik, kurşunun sert alaşımlarının yapılmasında, cam endüstrisinde kullanılmaktadır.
8- Arsenik bileşikleri özellikle cilde, göze, solunum yollarına irritan etki gösterdiğinden savaş gazı olarak olarak kullanılmıştır.
9- Penisilinin keşfine kadar frengi gibi hastalıklara neden olan etkenlerle savaşmak için ilaçlarda kullanılmıştır.
10- 1909’da Paul Ehrlich arsenik ihtiva eden bir organik bileşiğin frengi hastalığını tedavi ettiğini buldu. Günümüzde ise bu bileşiklerin yerini antibiyotikler almıştır.
