De facto veya de fakto, “gerçekte”, “uygulamada”, “fiilen”, “fiili” ya da “pratikte” anlamında kullanılan Latince deyiş. “Kanuna göre” veya “hukuki olarak” anlamına gelen de jure ile karşıt olarak sıkça kullanılır. Yasal bir durumu tartışırken de jure konu hakkında kanunların ne söylediğini, de facto ise gerçek hayatta uygulamanın nasıl olduğunu belirtir. Bu uygulama yasal olabilir ya da olmayabilir. De facto teriminin oldukça geniş bir kullanım alanı vardır. Evlilikten, devletler hukukuna kadar birçok konuda kullanılır. Ayrıca geçerli bir kanun ya da standartın olmadığı fakat genelleşmiş bir uygulamanın söz konusu olduğu herhangi bir durumu belirtmek için kullanılır. İngilizcede ilk kez 1602 yılında kullanılmıştır.
De facto terimi birçok gelişmiş ülkenin evlilik hukukunda kendine yer bulmuştur. Kanunen evli olmayan ancak beraber yaşayan kimselerin bir kısmının durumu bazı ülkelerde “de facto evlilik” olarak tanımlanır. Ancak bir ilişkinin “de facto evlilik” olabilmesi için belirli şartları yerine getirmesi gerekir. Bu şartlar ülkeden ülkeye değişmekle beraber genelde, tarafların aileye maddi katkısı, çocuk durumu, ilişkinin süresi gibi durumlar göz önünde bulundurulur. De facto evli çiftler kanun önünde evli çiftlerin sahip olduğu tüm haklara sahip değildir (mal paylaşımı vs.). Ancak günümüzde yapılan yasal düzenlemelerle bu durum düzeltilmeye çalışılmaktadır.
De Facto ile İlgili Örnekler
1- Batı Almanya, Doğu Almanya ile birleştiğinde, o zamana dek AET üyesi olmayan Doğu Almanya, de facto olarak AET’ye katılmıştır.
2- Latin Alfabesine harf ilave edilmesini kısıtlayan herhangi bir kanun yoktur. Örneğin Þ (thorn) harfi gündelik İngilizce’de kullanılabilir. Ancak alfabenin yüzyıllar öncesinde oluşmuş olması ve kullanımdaki zorluklar nedeniyle bu harfin kullanılması, de facto bir kısıtlama ile karşı karşıyadır.
3- Birleşik Krallık’ın ve Avustralya’nın yasalarında, İngilizce’nin resmî dil olduğu belirtilmemiştir. Fakat, de facto olarak İngilizce, resmî makamlarda ve sosyal yaşamda ortak dil olarak kullanılır.
4- Sovyetler Birliği’nde Rusça, birliğin yasalarca belirlenmiş resmî dili değildi. Ancak SSCB’nin de facto dili Rusça idi. Aynı durum, günümüzde İsveç için de geçerlidir.
5- Kıbrıs’ın kuzeyi, uluslararası kanunlarca de jure bazında Kıbrıs Cumhuriyeti’ne bağlı olsa da, de facto olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bağlıdır.
Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/De_facto
