SSD Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir? [Rehber]

Tarih | 8 Şubat 2022

Herkese Merhaba. Bu yazımızda sizlere “SSD Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?” sorusuna yanıt vermeye çalışacağız. Tabi konumuza geçmeden önce SSD’ler hakkında kısa bir bilgilendirme yapalım.

Öncelikle SSD (Solid-State Drive | Katı Hal Sürücü) yeni nesil bir depolama birimi olarak karşımıza çıkıyor. Artık günümüzde üretilen birçok bilgisayarda depolama birimi olarak SSD’ye rastlamak mümkün. Hatta durum o hale geldi ki hali hazırda birçok kişi bilgisayarındaki HDD’i (Harddisk | Sabit Disk) sökerek yerine SSD takmaya başladı. Bunun temel nedeni SSD’lerin daha düşük maliyetle üretilmesi ve hız açısından HDD’e göre daha avantajlı duruma gelmesidir.

SSD’ler HDD’lerle karşılaştırıldığında SSD‘ler, fiziksel darbelere daha dayanıklıdır, içerisinde hareketli parçalar olmadığından sessiz çalışır ve ısınma problemleri yoktur. Ayrıca SSD’lerin en büyük özelliği daha hızlı erişim ve daha düşük gecikme süresine sahiptir. Bu nedenle SSD’ye sahip bir bilgisayar daha hızlı açılır ve programlar daha hızlı bir şekilde yüklenir.

Mekanik bir sabit diskin (yani HDD’lerin) maksimum yazma hızı 150 MB/s iken standart bir 2.5” SATA 3.0 SSD‘de bu hız 560 MB/s, bir M.2 NVMe SSD’de ise 7000 MB/s gibi hızlara çıkmaktadır. Bunun basitçe anlamı şudur. Eğer istenen donanım özelliklerine sahip bir bilgisayarda HDD kullanıyorsanız bilgisayarınızı açtığınızda 3-5 dakika içerisinde hazır hale gelir. Ancak 2.5” SATA 3.0 SSD kullanıyorsanız bilgisayarınız 15 saniye içerisinde hazır hale gelecektir. Farklı bir şekilde M.2 NVMe SSD kullanıyorsanız bilgisayarınız neredeyse power tuşuna bastıktan çok kısa süre sonra hazır gelecektir.

SSD’lerin çalışma mantığı RAM ile neredeyse aynıdır. Veri yolları her mikroçipe paralel bağlanarak istenilen bilgiye eş zamanlı olarak erişilebilir. Bu nedenle SSD‘ler çok yüksek hızlara erişebilir.

Piyasada farklı türde, modelde SSD yapıları bulunuyor. Burada karşımıza genel olarak üç tür çıkıyor. Bunlar 2.5” SATA 3.0 SSD, M.2 SSD ve USB SSD. Tabi Bunların hiçbiri kafanızı karıştırmasın. Kullandığınız bilgisayar her ne olursa olsun bu yapılardan en az ikisini destekleyecektir. Burada dikkat etmeniz gereken temel olay bilgisayarınızdaki ihtiyacınızın ve bilgisayarınızın desteklediği türün ne olduğudur.

Hangi SSD’yi Almalıyım?

1– 2.5” SATA 3.0 SSD: Bu SSD türü günümüzde kullanılan tüm masaüstü bilgisayarlar ile laptopların neredeyse tamamında sorunsuz bir şekilde kullanılabilir. Bilgisayarınızı daha güçlü ve hızlı bir hale getirmek istiyorsanız ilk alacağınız SSD tipi bu olacaktır. Piyasadaki tüm 2.5 inç büyüklüğündeki SATA 3.0 SSD’ler laptop veya masaüstü bilgisayarınıza takılarak kullanılabilir.

Eğer SSD’yi masaüstü bilgisayarınız için alıyorsanız bu SSD türünü satın aldıktan sonra anakart üzerinde HDD’in bağlı olduğu iki kabloyu (elektrik ve veri-sata) söküp bu SSD’ye takmanız ve ardından bilgisayarınıza format atıp kullanamaya başlayabilirsiniz. Bunun dışında ekstra hiçbir şey yapmanıza gerek yok. Tüm masaüstü bilgisayarların 2.5” SATA 3.0 SSD desteklediğini belirtelim.

Laptopların neredeyse birçoğu 2.5” SATA 3.0 SSD yapısını destekler. Eğer laptop HDD kullanıyorsa %100 destekleyecektir. Laptopun arka kapağını söktükten sonra HDD’yi söküp yerine SSD’yi takıyoruz. Ardından bilgisayarımıza format atıp kullanamaya başlıyoruz. Bunun dışında hiçbir şey yapmanıza gerek yok. Eğer laptopta HDD yoksa veya SSD takacak bir yuva alanı yoksa CD/DVD kutusu (Optik Sürücü) çıkarılır. SSD’yi Cady/Kızak adı verilen parçaya sabitleyerek ve ardından CD/DVD kutusunun alanına yerleştirilerek te kullanılabilir.

Tanım kısmında belirtilen 2.5” (2.5 inç) SSD’nin boyutunu gösterir. Üstte HDD ile gördüğünüz 2.5” SATA 3.0 SSD’dir. Bilgisayarlarda 2.5 inç HDD’ler laptoplarda, 3.5 inç HDD’ler ise genel olarak masaüstü bilgisayarlarda kullanılıyor. Fakat istenirse 2.5 inç HDD’ler masaüstü bilgisayarlarda da kullanılabilir. Aynı şekilde 2.5” (2.5 inç) SSD’ler hem laptop hem de masaüstü bilgisayarlarda sorunsuz bir şekilde takılarak kullanılabilir. Hali hazırda bu tipte SSD’lerin genel olarak 2.5 inç büyüklüğünde üretildiğini belirtelim.

SATA yapısındaki SSD’lerin form faktörleri (bağlantı kısımları) SATA yapısındaki HDD’lerle aynıdır. Burada SATA 3.0 kavramı veri aktarım hızı ile ilgilidir. Yani SATA 3.0, 600MB/s hızında (saniyede) veri transferi yapabileceğini belirtir.

Bilgisayar anakartlarının üzerinde SSD veya HDD’nin bağlantı sağladığı form faktör SATA 1.0, SATA 2.0, SATA 3.0 (veya SATA I, SATA II ve SATA III) şeklinde isimlendirilir. Bu değerler tamamen veri transferi hızı ile ilgilidir. Günümüzde üretilen bilgisayarın neredeyse hepsi SATA 3.0 form faktörüne (arabirimine) sahiptir.

SATA 1.0: Bu arabirim tarafından desteklenen bant genişliği hacmi 150MB/s‘ a kadar erişir.
SATA 2.0: Bu arabirim tarafından desteklenen bant genişliği hacmi 300MB/s‘ a kadar erişir.
SATA 3.0: Bu arabirim tarafından desteklenen bant genişliği hacmi 600MB/s‘ a kadar erişir.

Bu üç arabirim birbirleri ile uyumludur. Yani SATA 2.0 destekleyecek şekilde üretilen bir anakarta SATA 3.0 takılarak çalıştırılabilir. Ancak hız yani veri transferi anakartın desteklediği kadar olacaktır.

2– M.2 SSD: M.2 SSD’ler ise RAM Bellek görünümünde olup bilgisayarınızın anakartı üzerinde M.2 Form Faktörünün (bağlantı noktası) bulunması gerekiyor. Laptop veya masaüstü bilgisayarınızın anakartı üzerinde M.2 Form Faktörünün bulunması her M.2 SSD’yi çalıştırabileceği anlamına gelmiyor.

Her bilgisayarın teknik özelliklerinde hangi tip M.2 SSD’yi desteklediği belirtilmiştir. Yeni nesil üst düzey bilgisayar anakartlarının çoğu genel olarak M.2 SSD’yi desteklemektedir. M.2 SSD seçimi yaparken cihazınızın M.2 SATA SSD, M.2 PCI Express SSD, M.2 NVMe SSD türlerinden hangilerini desteklediğini veya destekleyeceğini veya hangisine ihtiyacınız olduğunu belirlemenizde fayda var. Çünkü bu tip SSD’lerin okuma-yazma hızları ve anahtar girişleri farklıdır. Örneğin; M.2 SATA SSD’lerin hızları 500MB/s iken, bir M.2 PCI-Express 4.0 SSD’nin hızı 7.000MB/s civarında olabilmektedir. Bu nedenle hızlarına dikkat etmenizde ve buna göre fiyatlandırma yapıldığını bilmenizde fayda var.

3– USB SSD: Bu SSD’ler tipik olarak kullanılan taşınabilir harddiskler ile aynıdır. Temel fark elbette ki sahip oldukları hızları. Bu SSD‘leri USB arabirime sahip bütün cihazlara/bilgisayarlara USB kablosu ile bağlayarak kullanabilirsiniz.

Günümüzde USB bağlantı noktası olmayan bilgisayar neredeyse yok gibi. Bu nedenle tüm bilgisayarlarda bu USB 2.0, USB 3.0 ve USB 3.2 SSD‘leri kullanabilirsiniz. USB SSD’ler farklı büyüklükte birçok modeli bulunmaktadır. USB 2.0 ve USB 3.0 kavramları aktarım hızlarını gösterir. USB 2.0 480 Mbit/sn (60 MByte/sn) aktarım hızına sahipken USB 3.0 4,80 Gbit/sn (600 MByte/sn) hıza sahiptir.

SSD Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Uyumluluk (Bilgisayar Uyumluluğu)

SSD satın alırken ilk dikkat edilmesi gereken konu bilgisayarınızın alacağınız SSD ile uyumlu olup olmadığıdır. SSD’ler yukarıda belirttiğimiz üzere genel olarak 2.5 inçlik boyuta sahiptirler. Birçok bilgisayar bu yapıyı destekleyecektir. Eğer bilgisayarınızın uyumlu olup olmadığını bilmiyorsanız teknik özelliklerini okumanızda fayda var. Ancak genel olarak tüm bilgisayarların 2.5” SATA 3.0 SSD desteklediğini, desteklemesi bile dönüştürücüler kullanılarak uyumlu hale getirilebildiğini belirtelim. Diğer bir konu ise M.2 form faktörüne sahip SSD’ler. Bu SSD’leri kullanabilmek için bilgisayarınızın anakartı üzerinde yuvasının bulunması gerekiyor. Yuvasının bulunması her M.2 SSD’yi kullanabileceğiniz anlamına gelmiyor. Teknik özelliklerinden hangisini desteklediğini, boyutlarını değerlendirmeniz gerekiyor.

Okuma – Yazma Hızı

Bilgisayarınıza SSD satın alırken ilk dikkat edeceğiniz özellik okuma/yazma hızıdır. SSD’nin okuma yazma hızı ne kadar yüksek ise alacağınız performans o derece daha yüksek olacaktır. Okuma yazma hızı düşük olan SSD’lerin daha ucuza satıldığını belirtmekte fayda var. Okuma hızı bilgisayara aktarılan hızı ifade etmektedir. SSD’lerin okuma hızları; 450 MB/s, 500 MB/s, 550 MB/s, 2700 MB/s, 3200 MB/s gibi değişiklikler gösterebilir. Yazma hızı ise bilgisayardan SSD’ye aktarılan hızı ifade etmektedir. Yazma hızı yüksek bir SSD zamandan daha fazla tasarruf etmenizi sağlayacaktır. Ayrıca her SSD türünün sahip olduğu bir hız aralığı vardır. Örneğin alttaki görselde olduğu gibi bir SATA 3.0 SSD 600 MB/s hıza çıkabilirken, bir M.2 PCIe 3.0 SSD 3000MB/s hıza çıkabilir.

SSD Kapasitesi (GB)

SSD satın alırken mümkün olduğunda en az 480 GB/500 GB kapasiteli bir ürün almaya çalışın. Günümüzde işletim sisteminin, oyunların ve programların kapasiteleri çok yüksek bir seviyeye geldiği için 128 GB, 240 GB gibi SSD’ler yetersiz olmaya başlamıştır. Eğer SSD’nizi maksimum performansta kullanmak istiyorsanız doluluk oranının %80’in üzerine çıkmasına izin vermeyin veya daha büyük kapasiteli SSD’leri tercih edin. Eğer SSD’nin doluluk oranı artarsa okuma ve yazma hızı düşecektir.

SSD Kullanım Ömürleri

SSD’lerin kullanım ömürleri HDD’lere göre daha kısadır. SSD’ler daha hızlı işlem yaparken ömürlerini de daha hızlı tüketirler. Eğer sürekli büyük verileri yazıp silen biriyseniz bunu yapmak için SSD değil HDD depolama birimlerini tercih edin. Ne kadar çok veri giriş çıkışı olursa SSD ömründe kısalma meydana gelecektir. Ancak genel olarak SSD’lerin her zaman daha avantajlı olduğunu belirtmekte fayda var.

IOPS (Input/Output Operations Per Second) Değeri

Bilmeniz gereken (aslında bu çok teknik bir detay) bir diğer konu ise IOPS değeri. IOPS bir diskin saniyede gerçekleştireceği maksimum okuma veya yazma sayısıdır. Başka bir ifade ile IOPS, depolama biriminin hız performans ölçümü için kullanılan bir parametredir. Hem HDD hem SSD hem de SAS depolama birimleri içinde geçerli olan IOPS değeri, cihazın 1 saniyede bu işlemlerden kaç tanesini gerçekleştirebileceğini teorik olarak gösteren bir değerdir. İstediğiniz kadar güçlü bir CPU (işlemci), GPU (krafik kartı) veya RAM kullanın herhangi bir veriye erişme hızınız depolama biriminin IOPS limitini aşamayacağından dolayı IOPS aslında oldukça önemli bir özelliktir. Bir SSD, HDD’ye göre yapısal açıdan daha farklı bir teknolojiye sahip olduğu için daha yüksek bir IOPS değerine ulaşmaktadır. Ancak burada şu unutulmamalıdır. Markaların verdiği bir IOPS değerini yakalamak normal şartlarda pek mümkün değil. Bunun nedeni ölçümlerin en iyi şartlarda gerçekleştiriyor olmalarından kaynaklanmaktadır. IOPS önemli bir parametre gibi görünse de eğer depolama biriminin performans ölçümü söz konusu olunca tek başına IOPS değeri ile karar vermek sağlıklı bir sonuç vermeyecektir. Bu nedenle IOPS ile birlikte dikkate alınması gereken diğer iki önemli parametre Throughput ve Latency’dir. Throughput bir saniye içerisinde depolama birimi aracılığı ile ne kadar veri transferi yapılabildiğini ifade etmektedir. Latency ise bir depolama aygıtının kendisine gelen girdi/çıktı talebine ne kadar hızlı şekilde yanıt verebileceğinin ifadesidir. Milisaniyeler cinsinden ölçülen latency ne kadar düşükse, depolama birimi gelen işlem talebini o kadar hızlı karşılamaya başlayacaktır.

TBW (Total Bytes Written – Yaşam Döngüsü)

SSD Disklerde standart kullanıcılar için pek önemli olmayan ancak yine de bilinmesini isteğim kavram kavramlardan bir tanesi kuşkusuz TBW (Total Bytes Written/Yaşam Döngüsü). Aslında birçok bilgisayar kullanıcısının bu değerden habersiz olduğunu söyleyebiliriz. Kullanıcılar bu TBW değerini tam bilmedikleri için SSD’yi HDD’yi kullandıkları gibi kullanabileceklerini düşünmektedirler. Halbuki SSD’ler HDD’lere göre daha sınırlı bir yaşam döngülerine sahipler. HDD’lere kullanım ömürlerine baktığımız zaman uzun yıllar sorunsuz bir şekilde kullanabiliyorsunuz. Ancak SSD’lerde bulunan TBW değerleri daha düşük olduğu için daha sınırlı bir süre kullanım olanağı sunuluyor. Bu nedenle sürekli format atmak veya yedekleme alanı olarak kullanmak pek tavsiye edilmeyen bir durum. Tabi bu normal kullanıcılar için önemli değil. Örneğin, Toshiba OCZ TR200 240 GB SSD’nin TBW değeri 60 TB (yazdırma, silme ve yeniden yazdırma) değeri bulunuyor. Uzun yıllar kullanım sonrası ulaşabileceğiniz bu değerin üstüne çıkıldığında SSD bozulmaya başlıyor. Kısaca açıklama yapmam gerekirse SSD’lerde ise verileri tutan bir hücre, sınırlı sayıda yazdırılabiliyor ya da programlanabiliyor. Bir verinin bir hücrede kullanılabilmesi için öncelikle o hücrede bulunan verinin silinmesi gerekiyor. Bu silme ve yeniden yazdırma işlemleri hücreler üzerinde hasarlara neden oluyor. Tekrarlayan bu işlemler sonucunda –limit aşıldığında- SSD bozulmaya, işlevsiz kalmaya başlıyor.