İlk kez bir veya ikinci el bir araç alıyorsanız dikkat etmeniz gereken bazı konular bulunuyor. En önemlisi -tabiri caizse- kazıklanmamak için biraz ince eleyip sık dokumanızda fayda var. Sıfır bir araç aldığınızda bile araçta ciddi sorun çıkabiliyorken, ikinci el bir araçta sorun çıkmama ihtimali neredeyse yok gibi. Neyse, şimdi lafı çok uzatmadan “İkinci El Araba Alırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?” sorusuna cevap vermeye çalışalım.
Adım 1: Aracın Yaklaşık Değerini Öğrenin
Çevrenizden, araçlardan anlayan yakın arkadaşlarınızdan, araç satışı yapan platformlardan (sahibinden.com, arabam.com, ikinciyeni.com vs.) alacağınız aracın marka, model, yıl, km, paket gibi özelliklerini filtreleyerek yaklaşık değeri hakkında bilgi sahibi olun. Özellikle son zamanlarda bazı web siteleri bazı araçların neredeyse birebir değerini gösteren uygulamaları bulunuyor. Bu uygulamaları kullanarak satın almayı düşündüğünüz aracın yaklaşık fiyatını öğrenin. Örneğin sahibinden.com (tıkla) ve arabam.com (tıkla) linklerine giderek alacağınız aracın satış sıklığı ve satış fiyatı hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Bu işlemler ücretsiz olup, araç değerleme işlemi üyelik gerektirebilir.
Adım 2: Aracın Ekstra Özelliklerini Hesaba Katın
Bazı araçlar standart donanıma ek olarak bazı özelliklere sahip olabilir. Örneğin fabrikasyon olarak veya sonradan aracın jantları değişmiş olabilir, hız sabitleme, yokuş kalkış desteği, sis farı, led far, büyük multimedya ekran, sanruf, cam filmi, seramik kaplama gibi ek opsiyonları bulunabilir. Bu özellikler aracın değerini her zaman arttırdığını unutmayın. Bir araçta donanım sayısı ne kadar fazla ise veya donanım paketi ne kadar üst seviye ise aracın değeri ona göre artacaktır.
Adım 3: Vergi, Sigorta, Kasko vs. Ek Maliyetleri Göz Önüne Alın
Bir araç aldığınızda yıllık olarak iki kez vergi ödersiniz. Bu “Motorlu Taşıt Vergisi” olarak isimlendirilir. Bu vergi aracın motor hacmi (1.0, 1.2, 1.4, 1.6, 2.0 vs.) ve aracın yaşına göre değerlendirilir. Farklı fiyat aralığına sahip olan araç vergilerini ödemeden araç satılamaz. Aracı satın aldıktan hemen sonra Zorunlu Trafik Sigortası dediğimiz araç sigortasını yapmak zorundasınız. Bu sigortayı yaptırmadan trafiğe çıkamazsınız. Trafikte polise yakalanmanız halinde cezai işlemlerinin olduğunu unutmayınız. Bu sigorta kazaya karışmanız halinde haklılık durumuna göre karşı tarafın masraflarını üstlenecektir. Aynı şekilde sizin araçta meydana gelen hasar ve haklılık durumuna göre karşı tarafın sigortası sizin masraflarınızı karşılayacaktır. KASKO ise isteğe bağlı olarak yapacağınız bir sigorta işlemidir. Kasko sadece sizin aracınızda meydana gelebilecek bir hasarı üstlenir. Örneğin; camınıza taş gelmesi, aracınızın çalınması, yolda kalmanız, aracınızın bozulması, yanması veya yaptığınız herhangi bir kazada aldığınız kasko paketine göre masrafları üstlenir. Aracın muayenesi ise tamamen farklı bir konu olup zorunludur. Sıfır araçlarda trafiğe çıkış tarihinden itibaren ilk 3 yılda muayene yapılmaz. Diğer araçlarda ise iki yılda bir kez araç muayenesi yaptırmanız zorunludur. Bu işlemi TUVTURK istasyonlarında yapıyorsunuz ve bu işlem zorunlu bir işlemdir. Muayenesi olmayan araçlar trafiğe çıkamaz ve araç çektirilir, cezai işlem uygulanır.
Adım 4: Araç Bakımı ile İlgili Masrafları Değerlendirin
Aracın periyodik olarak yapılması gereken bakımları (yağ bakımı vs.) bulunuyor. Trafiğe giren her araç güvenlik ve aracın sağlığı açısından bu bakımları yaptırması neredeyse zorunludur. Garantisi bulunsun veya bulunmasın bu bakımlar ekstra bir maliyeti bulunmaktadır. Sıfır araçlarda yaklaşık 1000 – 1500 TL gibi maliyeti olan bakımları bulunur ve yetkili olan teknik serviste yapılır. Bu aracı kilometre durumuna veya yıllık olarak yapılır. Garantide olan araç yerinde dursa bile 1 yılı geçtikten sonra aracın bakımı yapılır. Aksi halde garantiden düşecektir. Garantisi bulunmayan araçlar ise istenirse yetkili serviste (biraz pahalı) veya sanayide herhangi bir ustaya yaptırılabilir. Burada aracın yağı ve ilgili filtreleri değiştirilir. Bu daha çok 500-750 TL arasında bir fiyata sahiptir. Bunlar dışında aracınızın mekanik düzeni ile ilgili bazı göstergelere bakmanız gerekiyor. Örneğin aracınızın baskı-balatası (biraz pahalı), fren balataları, hidrolik/fren yağı, motor suyu (antifriz), klima gazı, lastikleri, rot-balans ayarı, akü durumu gibi işlemleri kontrol etmeniz eksik varsa yaptırmanız gerekiyor. Aksi halde aracınız sonradan büyük sorunlar çıkarabilir.
Adım 5: Aracın Kronik Sorunlarını Öğrenin
Her marka model araçta bazı kronik sorunlar yaşamanız olası bir durum. Bu durumu bilerek aracı satın almanızda fayda var. Sonrada “vay efendim neden böyle oldu” diye veryansın etmeyin. Özellikle sanruflu ve otomatik bazı model araçlarda çeşitli sorunlar baş gösterebilir. Doğrudan araç kullanıcısı ile konuşarak tüm sorunlarını öğrenmeye çalışın.
Adım 6: Araç Sahibi ile İletişime Geçin
İlk olarak doğrudan araç sahibi ile iletişime geçerek, aracı neden satmak istediğini, aracı ne zamandan beri kullandığını, kaçıncı sahibi olduğunu, kazası, boyası, değişeni, deformasyonu, kusuru olup olmadığını, motor durumunu, bakımlarını, muayenesini, lastik durumunu, kronik arızalarını öğrenin. Bazen satıcılar çok büyük kazası bulunan aracı sanki hiçbir şeyi yokmuş gibi gösterebilirler. Hatta klasik cümleler söylenebilir. Araçta çizik vardı boyattım, kaportaya saksı düştü gibi. Mümkünse aracın boyası, değişeni, kusuru olduğu zamanki fotoğrafları inceleyin. Bu size araç hakkında daha net bilgi sunacaktır. Bir araçta boya değişen olmaması kusursuz olduğu anlamına gelmez. Bazen araçlar alttan öyle bir darbe alır ki araç pert haline gelir ve bunu ekspertiz bile anlamayabilir. Hatta çeşitli yöntemlerle orijinal parça değişimi yapılarak nerdeyse kusursuz hale getirilir. Ancak sonrada araçta çıkan arızalar sizi pişman ettirebilir. Bir aracın motoru en önemli bileşenidir. Motordaki bir sorun sizin sanayideki usta ile kanka olmanıza neden olur. Bu nedenle boya, değişen önemsiz gibi cümlelere aldanmayın. Temel olarak bir araçta boya, değişen olması çok önemli değildir. Ancak maalesef ki ülkemizde bazı uyanık satıcılar ciddi sorunu bulunan araçları sorunsuz gösterme eğilimi gösterdiğinden güven duygusu kalmıyor. Aracın yapılan tüm işlemlerini, faturaları, fotoğrafları almaya çalışın. Bir çamurluğun değişmesi bile araçta ciddi sorun olabileceğine dair bir işarettir. Kolay kolay bir çamurluğun değişmediğini söyleyebilirim. Ancak özellikle garantili araçlarda en ufak bir çizikte parça değişimine gidildiğini söyleyelim. Yani aradaki farkı biraz anlayarak değerlendirmenizde fayda var. Kuşkulu yaklaşmak sizin hakkınız. Sonuçta ciddi bir rakam ödeyerek bir araç alacaksınız.
Adım 7: Satın Alma Öncesi Yapmanız Gerekenler (Ekspertiz, Servis Kontrolü)
Bir araç alım aşamasında muhakkak ama muhakkak size rapor olarak bilgi sunan bir ekspertizden raporunu alın. Ekspertizler bir aracın özellikle dış kısmı (kaporta) ve motoru ile ilgili bir ön bilgi sunacaktır. Değişen, boyanan parçası veya motor durumu hakkında verilen bilgi çok önemli olduğundan doğrudan kendiniz veya bir yakınınız tarafından aracın ekspertizini yaptırın. Bunun maliyeti yaklaşık 150-300 TL aralığındadır. Eğer yeni model bir araç alıyorsanız bu aracın herhangi bir yetkili servisine giderek aracın daha önce yapmış olduğu bakımlarını, hangi arızalarla ilgili servise geldiğini, yapılan işlemleri kontrol edin. Birçok satıcı bu bilgileri vermekte çekindiğinden servis bilgisi araç hakkında size net bilgi sunacaktır. Kilometre düşürme olayı maalesef birçok uyanık satıcının yaptığı bir konu. Bazen -özellikle eski araçlarda- anlaşılmayabiliyor. Bu nedenle alacağınız aracın sahibi “kaçıncı sahibi olduğu” cevabı burada biraz fikir verebiliyor. Aracın düzenli olarak muayeneye girmesi, servis kayıtlarının eşleştirilmesi ve aracın beyninde yer alan ve çeşitli durumlarda kayıt edilip silinemeyen kilometre bilgisi, aracın kilometresinin düşürülüp düşürmediği öğrenilebiliyor. Ayrıca tramer bilgisini (önceki kaza bilgilerini) 5664’e mesaj atarak öğrenin. Bazen aracın plakası değiştiğinden bu işlem için şaseden sorgulama yapmanız gerekebilir. Buda yaklaşık her mesaj için 8 TL ücret alındığını unutmayın. Aracın ruhsatında olan şasi numarası ve motor numarası uyuşup uyuşmadığını kontrol edin. Aracın ruhsat bilgileri ile girilen ilan bilgileri hatalı olabilir. Örneğin araç 2015 modeldir ancak satıcı ilanda 2016 olarak girmiştir. Bir aracın modeli ruhsatta ne ise odur. Vay efendim araç 2016’da tescili yapıldı bilgilerine bakmayın. Araç piyasaya 2019’da çıksın ruhsatta 2015 yazıyorsa o araç 2015 model bir araçtır. Bu nedenle her zaman ruhsat bilgilerine göre değerlendirme yapın. Sahibinin ilanda doktor, öğretmen, memur olarak kendini tanıtması önemsiz bir konudur. Bu sadece ilgi çekmek için yapılır. Yedek anahtar olmayan araç aldığınız zaman muhakkak aracın yetkili servisine gidip yedek anahtar kodunu iptal ettirin. Hatta mümkünse yedek anahtarı bulunmayan araç almayın. Ön kaput, direkler, tavan ve hava yastığı sorunlu araçları alırken çok dikkatli olun. Bu tipteki araçlar ciddi bir kaza geçirdiğinin belirtisidir.
Adım 8: Test Sürüşüne Çıkın
Mümkünse alacağınız araçla kendiniz veya anlayan biri ile test sürüşü yapın. Hızlanması, motor sesi, amortisör durumu, vites geçişleri, debriyaj, frenleme durumu hakkında fikir edinin. Radyo ve koltukların hareketinden tutun ısıtma, soğutma (klima) sisteminin ayarına kadar kontrol edin. Hatta klimayı maksimum seviyede tutarak sürmeyi deneyin ve tepkilerini ölçün. Camların açıp kapatın, aracın ilk çalışmadaki reaksiyonunu ölçün. Aracı gün ışığında kontrol edin. Kaportayı, kapıları ve bagaj kapağını açın. Karoser çizikleri, delikler ve paslanma var mı kontrol edin. Aracın etrafında bir iki tur atın ve tüm parçalarının aynı renk olup olmadığına bakın. Radyatörü kontrol edin. Motora göz atarak yağ çubuğunu çekip ucundaki yağın rengini kontrol edin.
Adım 9: Araç Satın Alma İşlemi (NOTER)
Araç satın alma işlemlerini herhangi bir notere giderek yapacaksınız. Bu işlem yaklaşık 225 TL tutar ve bu ücret alıcıya aittir. Noterde aracın ruhsat sahibi ile aracı alacak kişi TC Kimlikleri ve Ruhsatla başvuruda bulunur. Noter görevlisi satılmasında sakınca yoktur dediğinde satıcıya aracın ücreti online veya elden ödeme yapılır. Unutmayın, aracın muayenesi yapılmamış, sigortası yoksa ve vergisi ödenmemişse satış yapılamaz. Bunların tamamı satıcıya aittir. Araç satışı alındıktan sonra yeni sigortayı (zorunlu trafik sigortasını) kendiniz yapıyorsunuz. Bu işlemleri sigortacılar dediğimiz aracılar yapıyor. Noter işlemi ise maksimum 20 dk sürer. Satış sonucunda alıcıya yeni ruhsat ve noter satış belgesi verilir. Alıcı yedek anahtarı ve varsa diğer ekipmanları (yedek lastik, ilk yardım çantası, yangın tüpü vs.) satıcıdan alır. İşlemler tamamlanmış olur.
